به معنای بیرون کردن و خارج کردن می باشد. خلع ید در واقع به معنای جلوگیری از تصرف افراد به صورت غیر قانونی به یک ملک یا مال غیرمنقول می باشد.
مطالبی که در این صفحه خواهید خواند:

دعوای خلع ید
دعوای خلع ید نوعی دعوی می باشد که در آن یک فرد به صورت غیر مجاز و بدون گرفتن رضایت مالک و صاحب مال غیر منقول اقدام به تصرف ملک می نماید.
در این صورت مالک می تواند با اثبات مالکیت خود از دادگاه تقاضا کند تا حکم بر رفع تصرف علیه متجاوز را صادر نماید. به این نوع دعاوی، دعوای خلع ید میگویند. در واقع میتوان گفت دعوای خلع ید دعوایی می باشد که بر اساس آن مالک یک مال غیرمنقول که مالش بدون اجازه و رضایت او و با قهر و غلبه و عدوان در تصرف دیگری قرار گیرد، فرد با اثبات مالکیت خود از دادگاه تقاضای رفع و خلع ید می نماید تا حکم بر رفع تصرف علیه متجاوز را صادر نموده و تصرف مال مالک را به خود برگرداند.

خلع ید چیست؟
همانطور که در ابتدای مقاله گفته شد، بر اساس 308 قانون مدنی: «غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان». واژه خلع ید در قانون مدنی ذکر نشده اما این ماده خلع ید را تصرف غاصبانه معرفی می کند که در واقع همان خلع ید است. خلع ید یکی از اقداماتی می باشد که قبل از اقدام به انجام و درخواست آن بهتر است حتما با یک وکیل و کارشناس حرفه ای در این زمینه راهنمایی بگیرید. قانون گذار در مواد 308 به بعد قانون مدنی تحت عنوان غصب به مقررات راجع به خلع ید پرداخته است. پس به صورت صریح در قوانین حقوقی از واژه خلع ید استفاده نشده و منظور از خلع ید همان غصب است.
پس در رابطه با پاسخ این سوال که خلع ید به چه معناست باید بگوییم، خلع ید در واقع به معنای خارج کردن می باشد، به عنوان مثال اگر مستاجر و یا یک فرد از ملک شما بیرون نرود شما میتوانید او را خلع ید نمایید. لازم به ذکر است خلع ید نیاز به مراجعه شما به دادگستری داشته و معمولا پروسه ای زمان بر و تخصصی می باشد.
خلع چیست؟
خلع در لغت به معنای جدا کردن می باشد. در قانون جمهوری اسلامی ایران در موارد مختلفی کلمه خلع از جمله خلع ید ملک مشاع ، پیمانکاری و … مورد استفاده قرار میگیرد. که هرکدام دارای قوانین و شرایط مربوط به خود می باشند. پس در پاسخ این سوال که خلع به چه معناست باید بگوییم که خلع به معنای جدا کردن و بیرون کردن می باشد.


دعوای خلع ید چگونه است؟
در رابطه با پاسخ این سوال که دعوای خلع ید چیست باید بگوییم دعوای خلع ید، دعوایی می باشد که مالک مال غیرمنقولی مانند زمین و خانه بر علیه متصرف یا همان کسی که مال متعلق به مالک را تصرف کرده مطرح می نماید و از مرجع قضایی صالح خواستار پایان دادن به تصرفات غیر قانونی خواهد بود.
لازم به ذکر است در دعوای خلع ید، به مفهوم اخص کلمه یا همان دعوای مالکیت، دادگاه در صورتی حکم علیه خوانده صادر می نماید که خواهان با ارائه ادله مناسب مالکیت خود را نسبت به ملک مورد دعوا که خوانده آن را تکذیب می کند، ثابت نماید و به عبارت دیگر خلع ید از اموال غیر منقول فرع بر اثبات مالکیت است و در واقع مالک باید مدارک بر مالکیت صد در صدی خود را به دادگاه ارائه کند. دعوای خلع ید یک نوع دعوای حقوقی می باشد که در مواردی که یک فرد به یک مالکیت یا حقوق مادی یا معنوی دسترسی دارد و میخواهد از آن خود را کنار بگذارد یا آن حقوق را از خود بردارد، انجام می شود. این نوع دعوا معمولاً در مواردی مطرح می گردد که یک شخص یا نهاد به هر دلیلی می خواهد از مالکیت یا حقوق خود کنار برود.
به عنوان مثال، اگر یک شخص می خواهد از یک املاکی که مالک آن است، منصرف شود و از مالکیت آن صرف نظر کند، دعوای خلع ید را می توان به صورت رسمی طرح کرد تا از حقوق خود صرف نظر کند. این دعوا ممکن است در دادگاه یا به صورت توافقی انجام شود.

نحوه طرح دعوای خلع ید
برای طرح دعوای خلع ید، اگر شخصی قصد دارد علیه شخص دیگری اقدام کند، باید با داشتن تمامی اسناد و مدارکی که مالکیت خود را ثابت میکنند، به دادگاه مناسب مراجعه کرده و با پرداخت هزینه مربوط به دادرسی، دادخواست خود را ثبت کند. برای ارائه دادخواست خلع ید، علاوه بر شعب دادگاه، میتوانید با مراجعه به دفاتر خدمات قضایی و پرداخت هزینههای لازم، دادخواست خود را ثبت کنید.
در برخی موارد، دادخواست خلع ید بین وراث در مورد مال مشترک ارائه میشود. حتی اگر سند مالکیت هنوز به نام فرد فوت کرده باشد، وراث میتوانند به تنهایی به طرفیت مالک اقدام کنند.
فرق دعوای خلع ید و اجاره
هرگاه یک ملک به مستأجر واگذار شود، رابطه حقوقی بین دو طرف (موجر و مستأجر) تابع قرارداد اجاره است. حتی اگر مدت اجاره به پایان رسیده باشد، برای خروج مستأجر از ملک، باید دعوای تخلیه ارائه شود. اگر به طرح دعوای خلع ید پرداخته شود، به دلیل عدم تطابق با مقررات قانونی، دعوا رد خواهد شد.

تفاوت خلع ید با تصرف عدوانی
تفاوت اساسی بین خلع ید و تصرف عدوانی در اثبات مالکیت وجود دارد. در خلع ید، برای اثبات مالکیت باید سند رسمی ارائه شود، اما در تصرف عدوانی، این اثبات لازم نیست و تنها تقدم تصرف باید اثبات شود. در ادامه، تفاوتهای اصلی بین این دو نوع دعاوی مطرح شده است:
1- در دعاوی تصرف عدوانی، رسیدگی به آنها خارج از نوبت انجام میشود، در حالی که در خلع ید باید تشریفات دادرسی رعایت شود.
2- در دعاوی خلع ید، خواهان باید مالک یا وکیل او باشد، در حالی که در دعاوی تصرف عدوانی، ممکن است مستاجر، مباشر و غیره باشد و تنها اثبات تقدم تصرف مهم است.
3- دعوای خلع ید به صورت حقوقی و دعوای تصرف عدوانی به صورت حقوقی یا کیفری مطرح میشود.
4- دعاوی خلع ید مالی است، در حالی که در دعاوی عدوانی، هزینه غیرمالی محاسبه میشود.
5- در دعاوی خلع ید، رای باید قطعی باشد و درخواست اجرا صورت گیرد، اما در تصرف عدوانی، حکم تصرف فوراً قابل اجرا است و احتیاجی به قطعی شدن ندارد.

دادخواست خلع ید چیست؟
دادخواست خلع ید نوعی دادخواست می باشد که در آن فرد شاکی درخواست خلع ید را به دادگاه صالح تقدیم می نماید. خواهان عدم تصرف افراد دیگر بر ملک و یا مال شخصی خود می باشد. در دفاع در دعاوی خلع ید و اثبات مالکیت ، چنانچه خوانده سند مالکیت یا رای دادگاه مبنی بر اثبات مالکیت را ارائه دهد. از نظر ماهوی امکان دفاع چندانی وجود ندارد. اما در موارد دیگر با تمرکز بر جنبههای شکلی دادخواست شاید بتوان در پرونده خلع ید به موفقیت نسبی رسید.
خلع ید پیمانکار چیست؟
گاهی ممکن است در ساخت و ساز آپارتمان و یا ساخت و ساز های مراکز تجاری مانند فروشگاه ها و غیره با پیمانکار به مشکل بخورید. خلع ید پیمانکار در واقع عملی می باشد که در آن شما دسترسی های پیمانکار به بخشی از پروژه و یا تمام پروژه را قطع کرده و وی را خلع ید می نمایید. خلع ید پیمانکار در واقع به معنای فسخ قرارداد پیمانکاری می باشد و پس از خلع ید پیمانکار دیگر پیمانکار قادر به انجام ادامه پروژه نخواهد داشت.
ارکان دعوای خلع ید چیست؟
ارکان دعوای خلع ید عبارت است از:
- غیر منقول بودن مال : دعوی خلع ید از آن جمله دعاوی است که تنها در مورد اموال غیر منقول مطرح می شود. یعنی تنها در صورتی که فردی مال غیر منقول دیگری را به صورت غیر قانونی تصرف کند مالک می تواند در صورت وجود شرایط دیگر تحت دعوای خلع ید، رفع تصرف را پیگیری کند.
- استیلا بر مال توسط مدعی علیه : برای اقامه دعوی خلع ید دومین رکن این است که کسی که علیه او شکایت شده است به مال تسلط و استیلا پیدا کرده باشد. یعنی از نظر عرفی مال را تصرف کرده باشد.
- عدوانی بودن تصرف : یعنی اینکه تصرفی که انجام شده است عدوانی و با قهر و غلبه باشد. مالک مال درباره آن رضایتی نداشته باشد.
- مالکیت خواهان : از مهمترین ارکان دعوی خلع ید این است که کسی که قصد اقامه دعوی دارد مالک مال باشد. بتواند این مالکیت را در دادگاه با سند رسمی مالکیت احراز کند.
لازم به ذکر است در رابطه با پاسخ این سوال که معنای خلع ید چیست. باید بگوییم معنای خلع ید، سلب مالکیت می باشد.
تقاضای خلع ید چیست؟
با توجه به گفته های بالا در رابطه با خلع ید و انواع آن، در پاسخ این سوال که تقاضای خلع ید چیست؟
تقاضای خلع ید به معنای ایجاد درخواست خلع ید نمودن یک فرد و یا یک شرکت از انجام ادامه پروژه می باشد. خلع ید در واقع موضوع خواسته کسی می باشد که ملک یا مال متعلق به او از طرف یک فرد غاصب مورد تصرف و تصاحب قرار گرفته است. خواهان و مدعی با طرح دعوای حقوقی از دادگاه تقاضای رفع غصب یا خلع ید می نماید.
نمونه دادخواست خلع ید چیست؟
نمونه دادخواست خلع ید
خواهان : آقای سعید …
خوانده : آقای حیدر ..
وکیل : آقای وحیدالیاسی وکیل پایه یک دادگستری به نشانی ….
تعیین خواسته و بهای آن : خلع ید مقوم به ریال به انضمام کلیه خسارات قانونی
دلایل و منضمات : …
دادگستری ریاست محترم مجتمع قضائی “نام شهرستان محل وقوع ملک“
باسلام احتراماً به استحضارمی رساند: به موجب سند مالکیت شماره …. متعلق به اینجانب می باشد. نظر به اینکه خوانده/خواندگان بدون اذن و اجازه اینجانب پلاک ثبتی مذکور را در تصرف غاصبانه خود گرفته است. با وصف مراجعات مکرر از رفع تصرفات غاصبانه خود و تحویل آن به اینجانب امتناع می نماید. فلذا با تقدیم این دادخواست مستندات به ماده ۳۰۸ و ۳۱۱ قانون مدنی صدور حکم به خلع ید غاصبانه خوانده/خواندگان جزء پلاک ثبتی فوق الذکر به انضمام کلیه خسارات و هزینه دادرسی مورد استدعاست.
اثبات مالکیت و خلع ید مال مشاع چیست؟
حسب مواد ۵۸۱ و ۵۸۲ قانون مدنی، هیچ یک از شرکاء بدون اجازه سایر شرکاء حق دخل و تصرف در مال مشترک را ندارند. بنابراین چنانچه یکی از شرکاء بدون اجازه شریک دیگر در قسمتی از ملک مشاعی تصرف به عمل آورد. هریک از شرکاء حق دارد درخواست خلع ید ایشان را بنماید.
خلع ید دارای انواع متعددی می باشد. یکی از این انواع خلع ید، امانی است. در دعوای خلع ید امانی در ابتدا بین طرفین قراردادی وجود داشته است. که طرفین با توافق بر سر بندهای آن رابطه ای حقوقی را بین خود آغاز نموده اند.
این رابطه حقوقی به درستی و در کمال صحت پیش خواهد رفت. مگر زمانی که موعد قرارداد به پایان برسد. در این صورت پس از انقضای موعد مالک دیگر الزامی به ادامه قرارداد و رابطه حقوقی که بر مبنای آن ایجاد شده است ندارد.
خلع ید به معنی جلوگیری از ادامه تصرف غیر قانونی در مال غیر منقول است. در رابطه با پاسخ این سوال که خلع ید زمین یعنی چه نیز باید بگوییم موضوع دعوایی می باشد که مالک مال غیر منقولی مانند زمین و خانه بر علیه متصرف یا همان کسی که مال متعلق به مالک را تصرف کرده مطرح می نماید. از مرجع قضایی صالح خواستار پایان دادن به تصرفات غیرقانونی خواهدبود.
موارد دعوای خلع ید متنوع است. شامل امور مالی، املاک، مشاغل، قراردادهای حقوقی، حقوق و امور خانوادگی و غیره می باشد. این دعوا معمولاً نیازمند مشاوره حقوقی توسط وکیل مجرب و تدارک مستندات مرتبط است. تا مطالبات و حقوق طرفین به درستی حفظ شود.

حکم خلع ید چیست؟
طبق مستند ماده ۳۰۸ قانون مدنی دعوای خلع ید زمانی مطرح می شود که شخصی به صورت غیر قانونی متصرف ملکی شده و مالک خواستار رفع تصرف و اخراج دیگری از ملک خود می باشد. در اصطلاح حقوقی خلع ید به معنی رفع تصرف از متصرف به استناد حکم دادگاه است.
قانونگذار در قانون مدنی تعریف مشخصی از این دعوی ارائه نداده است. ولی دعوای خلع ید به دعوی مالکیت تعبیر شده است. در این دعوی شخصی که مالک ملک است مدعی است که ملک او به صورت غیرقانونی و بدون قرارداد و اجازه متصرف شده است.
زمان لازم برای حل دعوای خلع ید چقدر است؟
در مواقعی که دعوای خلع ید صورت گیرد و شخص خواهان مدارک مالکیت یا رای دادگاه مربوطه را ارائه دهد، امکان دفاع از نظر حقوقی وجود ندارد. اما در موارد دیگر ممکن است با تأکید بر جنبههای شکلی دعوای خلع ید، به نتیجه موفقیت نسبی دست یافت.
زمان لازم برای رسیدگی به دعاوی حقوقی، از جمله دعوای خلع ید، قابل پیشبینی نیست. بسته به تراکم پروندهها و تعیین نوبت برای رسیدگی، زمان لازم برای حل هر پرونده ممکن است از یک ماه تا 5 ماه متغیر باشد.
هزینه دادرسی برای خلع ید
هزینه دادرسی دعوای خلع ید بر اساس ارزش منطقهای ملک محاسبه میشود. طبق کتابچه ارزش منطقهای که هر سال توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی برای ادارات تابعه ارسال میشود. هزینه دادرسی تعیین میشود.
دادخواست خلع ید در برخی موارد از وراثت در خصوص میراث موروثی ارائه میشود. در مورد املاک موروثی، هر یک از وراث حتی اگر سند مالکیت هنوز به نام فرد فوت کرده باشد، میتوانند به طرفیت مالک اقدام به ارائه دادخواست خلع ید کنند. رای بر خلع ید به معنای برکنار کردن و خارج کردن یک فرد از انجام یک پروژه ملکی و یا ساخت و ساز می باشد. رای خلع ید نیز نوعی رای در دادگاه بوده که در رابطه با پرونده خلع ید می باشد.
سوالات متداول
دعوای خلع ید تنها از جانب شخصی قابل طرح می باشد که سند مالکیت ملک به نام او باشد و سایر افراد از اقامه چنین دعوایی منع قانونی دارند. ولی دعوای وضع ید، هم توسط مالک و هم توسط متصرف قانونی ملک قابل اقامه در محاکم می باشد.
زمانی طرح می شود که یکی از مالکین و یا شخص ثالثی به غیر مالکین اقدام به تصرف غیرمجاز در ملک مشاع کند.
در خلع ید، خواهان باید ابتدا مالکیت خود را به موجب سند رسمی اثبات کند. ولی در تصرف عدوانی خواهان نیازی به اثبات مالکیت ندارد. تنها باید به تصرف سابق خود استناد کند.
جهت مشاوره با شماره ۰۹۱۲۳۷۱۳۴۶۳ تماس حاصل فرمایید.