کلاهبرداری اینترنتی و راه‌های شکایت از آن: راهنمای گام‌به‌گام مقابله با جرائم سایبری
با گسترش روزافزون استفاده از اینترنت و خدمات آنلاین، متأسفانه بستر سوءاستفاده و ارتکاب جرائم نیز فراهم شده است.
کلاهبرداری اینترنتی یکی از شایع‌ترین جرائمی است که امنیت مالی و روانی کاربران را تهدید می‌کند.
آگاهی از تعاریف قانونی این جرم و شناخت مسیرهای صحیح شکایت، اولین گام برای احقاق حق و مقابله با مجرمان سایبری است.
کلاهبرداری اینترنتی چیست؟ (در چارچوب قانون)
کلاهبرداری اینترنتی یا رایانه‌ای در قانون ایران تحت
قانون جرایم رایانه‌ای و
قانون تجارت الکترونیک تعریف شده است. رکن اصلی این جرم، استفاده متقلبانه از سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی برای
فریب افراد و
تحصیل مال یا منفعت برای خود یا دیگری است.
به عبارت ساده، اگر فردی از طریق:
- وارد کردن، تغییر، محو یا ایجاد داده‌ها
- مختل کردن سامانه
- یا هر روش متقلبانه دیگر
موجب شود که مال یا وجهی به حساب وی یا شخص ثالثی واریز شود، مرتکب کلاهبرداری اینترنتی شده است.
رایج‌ترین مصادیق کلاهبرداری اینترنتی
شناخت شیوه‌های مجرمان، بهترین راه پیشگیری است:
- فیشینگ (Phishing): طراحی صفحات و درگاه‌های پرداخت جعلی (بسیار شبیه به صفحات واقعی بانک) برای سرقت اطلاعات کارت بانکی (رمز دوم، CVV2، تاریخ انقضا).
- سایت‌های فروشگاهی جعلی: دریافت وجه برای فروش کالا یا خدمات و عدم ارسال آن، یا ارسال کالای تقلبی و بی‌کیفیت.
- وعده‌های دروغین سرمایه‌گذاری: تبلیغات گسترده در شبکه‌های اجتماعی یا وب‌سایت‌ها با وعده سودهای کلان و نجومی در ازای سرمایه‌گذاری اندک (مانند بورس‌های جعلی).
- کلاهبرداری‌های پیامکی: ارسال پیامک‌های جعلی برنده شدن جایزه یا اخطار مسدودی حساب، و هدایت کاربر به لینک‌های مخرب برای دریافت اطلاعات بانکی.
- سوءاستفاده از اطلاعات حساب: برداشت‌های غیرمجاز از حساب بانکی قربانی با استفاده از اطلاعات به دست آمده از طریق فیشینگ یا بدافزار.
راه‌های شکایت و پیگیری کلاهبرداری اینترنتی
در صورت قربانی شدن کلاهبرداری اینترنتی، اقدام فوری و مستندسازی دقیق، شانس موفقیت شما را بالا می‌برد. مراجع اصلی شکایت در ایران
پلیس فتا،
دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و
دادسرای جرایم رایانه‌ای هستند.
گام ۱: جمع‌آوری و مستندسازی شواهد (حیاتی‌ترین گام)
قبل از هرگونه اقدام، کلیه مدارک مربوط به جرم را ذخیره کنید:
- پرینت تراکنش بانکی (فیش واریزی به حساب کلاهبردار، تاریخ واریز، شماره پیگیری).
- اسکرین‌شات‌ها از صفحات وب‌سایت جعلی، آگهی‌های فریبنده، پیامک‌ها و مکالمات چت.
- لینک (URL) دقیق وب‌سایت یا صفحه‌ای که در آن فریب خورده‌اید.
- اطلاعات تماس (شماره تلفن، ایمیل، آیدی شبکه‌های اجتماعی) که کلاهبردار از آن‌ها استفاده کرده است.
گام ۲: مراجعه به پلیس فتا و ثبت گزارش اولیه
به محض وقوع کلاهبرداری (ترجیحاً در ساعات اولیه)، یکی از روش‌های زیر را دنبال کنید:
- تماس با فوریت‌های سایبری: تماس با شماره ۰۹۶۳۸۰ پلیس فتا برای دریافت راهنمایی اولیه و اعلام سریع موضوع.
- ثبت گزارش آنلاین: مراجعه به سامانه مرکز فوریت‌های سایبری پلیس فتا (csirc.cyberpolice.ir) و ثبت گزارش مردمی (توجه: این اقدام به معنی ثبت شکایت رسمی نیست، اما برای شروع پیگیری مهم است).
- مراجعه حضوری: در صورت پیچیده بودن یا زیاد بودن مبلغ، مراجعه به نزدیک‌ترین پلیس فتا و ارائه مستندات.
گام ۳: ثبت شکایت رسمی در مراجع قضایی (مسیر حقوقی)
شکایت رسمی و قانونی، باید از طریق قوه قضائیه انجام شود:
- ثبت نام در سامانه ثنا: اگر قبلاً در سامانه ثنا (ثبت نام الکترونیک قضایی) ثبت نام نکرده‌اید، ابتدا این کار را انجام دهید.
- مراجعه به دفاتر خدمات قضایی: با در دست داشتن مدارک هویتی و مستندات جمع‌آوری‌شده (گام ۱)، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کنید.
- تنظیم شکوائیه: تنظیم شکوائیه (دادخواست کیفری) با موضوع “کلاهبرداری اینترنتی” علیه فرد یا افراد نامعلوم.
- ارجاع به دادسرا: پرونده به دادسرای جرایم رایانه‌ای ارجاع داده شده و جهت تحقیقات مقدماتی به پلیس فتا (که مرجع تخصصی است) ارسال می‌شود.
مجازات کلاهبرداری اینترنتی
طبق قانون، کلاهبرداری اینترنتی از جرایم مهم محسوب می‌شود و مجازات آن شامل:
- رد مال: متهم موظف به بازگرداندن تمام مال تحصیل شده به شاکی است.
- حبس: مجازات حبس (عموماً بین یک تا پنج سال).
- جزای نقدی: پرداخت جزای نقدی (معادل مال برده شده یا مبالغ بالاتر، بسته به تشخیص دادگاه).
💡 نکته کلیدی: در صورت کلاهبرداری از طریق سایت‌های دارای نماد اعتماد الکترونیکی (ای‌نماد)، می‌توانید شکایت خود را ابتدا از طریق سامانه ای‌نماد نیز مطرح کنید.
