مراحل صدور اجراییه برای چک (قانونی‌ترین راه وصول مطالبات)

مقدمه: چک برگشتی و ضرورت اجراییه

• بیان اهمیت چک در مبادلات تجاری و اقتصادی.

• توضیح مشکل چک برگشتی (بلامحل) و اینکه دارنده برای وصول وجه چک خود با چه مشکلاتی روبرو می‌شود.

• معرفی “اجرائیه” به عنوان سریع‌ترین و قانونی‌ترین روش برای الزام صادرکننده به پرداخت، به خصوص پس از قانون جدید چک (مصوب ۱۳۹۷).

۱. شرایط اساسی برای صدور اجراییه چک

پیش از هر اقدامی، چک باید شرایط لازم برای صدور اجراییه را داشته باشد. این بخش مهم‌ترین قسمت برای تفکیک چک‌های قدیمی و جدید است:

• صیادی بودن چک: توضیح دهید که این قانون عمدتاً برای چک‌های جدید صیادی اعمال می‌شود (چک‌های قدیمی باید از طریق دادگاه و طرح دعوای مطالبه وجه اقدام شوند).

• داشتن گواهی عدم پرداخت با کد رهگیری: تأکید بر اینکه بانک باید گواهی عدم پرداخت (برگشتی) را صادر کرده باشد و این گواهی حتماً دارای کد رهگیری باشد.

• شرطی نبودن چک: عدم درج شرط در متن چک.

• بابت تضمین نبودن: در متن چک اشاره‌ای به تضمینی بودن یا مشروط بودن آن نشده باشد.

• دستور عدم پرداخت صادر نشده باشد: گواهی عدم پرداخت نباید به دلیل مفقودی، سرقت یا کلاهبرداری (ماده ۱۴ قانون چک) صادر شده باشد.

۲. روش‌های صدور اجراییه: دادگاه یا اجرای ثبت؟

بر اساس قانون جدید، دو مسیر اصلی برای درخواست اجراییه وجود دارد که هر کدام مزایا و محدودیت‌های خود را دارند:

الف. درخواست اجراییه از طریق دادگاه (دادگاه‌های حقوقی)

• مراحل گام به گام:

  • مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی: ثبت دادخواست “تقاضای صدور اجرائیه” (نه مطالبه وجه).

  • مدارک لازم: اصل چک، گواهی عدم پرداخت بانکی (با کد رهگیری)، کارت ملی.

  • ارجاع به دادگاه صالح: دادگاه پس از بررسی شرایط قانونی، دستور صدور اجراییه را صادر می‌کند.

  • ابلاغ اجراییه: ابلاغ به صادرکننده چک. وی ۱۰ روز فرصت برای پرداخت یا معرفی مال دارد.

• نکته مهم: این روش امکان توقیف اموال ضامن یا ظهرنویس را نیز فراهم می‌کند (برخلاف اجرای ثبت).

ب. درخواست اجراییه از طریق اجرای ثبت

• مراحل گام به گام:

  • مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک: تکمیل فرم درخواست اجراییه.

  • مدارک لازم: اصل چک و گواهی عدم پرداخت (مانند روش قبل).

  • بررسی توسط اداره ثبت: اداره ثبت پس از احراز شرایط، دستور اجراییه را صادر می‌کند.

  • ابلاغ: مشابه دادگاه، ابلاغ به صادرکننده و فرصت ۱۰ روزه برای پرداخت.

• مزایا و معایب:

  • مزیت: معمولاً سریع‌تر از دادگاه است.

  • محدودیت: صرفاً علیه صادرکننده چک می‌توان اقدام کرد و امکان توقیف اموال ظهرنویس و ضامن وجود ندارد.

۳. اقدامات پس از صدور و ابلاغ اجراییه

پس از صدور و ابلاغ قانونی اجراییه، دو حالت پیش می‌آید:

• حالت اول: پرداخت بدهی توسط صادرکننده

  • توضیح در مورد پرداخت بدهی در مهلت ۱۰ روزه و پایان عملیات اجرایی.

• حالت دوم: عدم پرداخت بدهی

  • توقیف اموال: دارنده چک می‌تواند با معرفی اموال صادرکننده (حساب بانکی، ملک، خودرو و…)، درخواست توقیف کند.

  • توقیف حقوق و مزایا: در صورتی که صادرکننده کارمند باشد.

  • هزینه نیم عشر دولتی: توضیح دهید که این هزینه (۵ درصد مبلغ چک) هنگام وصول از صادرکننده گرفته می‌شود.

۴. نکات حقوقی و کلیدی

• مهلت برگشت چک: بهتر است چک در اسرع وقت (حداکثر تا یک سال) برگشت زده شود تا از مزایای قانونی جدید بهره‌مند شد.

• دعاوی صادرکننده: اگر صادرکننده مدعی کلاهبرداری یا مفقودی چک باشد، می‌تواند دعوای خود را در دادگاه مطرح کند، اما این موضوع مانع جریان عملیات اجرایی نمی‌شود مگر با دستور قضایی و اخذ تأمین مناسب.

• نحوه توقیف اموال: دارنده چک می‌تواند همزمان با درخواست اجراییه، لیست اموال صادرکننده را به دادگاه یا اجرای ثبت ارائه دهد.